پڑھیا لکھیا بائو

نفیس حیدر

ایہ کوئی تِیہ کو ورھے پرانی گل اے دین محمد دے دوپتر سن۔ دین محمد نوں لگدا پئی اوہدا نِکا پتربہت ذہین اے۔ ایس لئی وسایل دی کمی دے باوجود دین محمد نے اوہنوں پڑھان دا ارادا کیتا۔ اوہ اپنے پتر مجید احمد دی قمیض دی کالر ٹھیک کردے ہوئے اوہنوں نصیحت کررہیا سی پئی پترا توں دل لا کے پڑھائی کریں ساڈے اتے حالات جہو جہے مرضی آون توں فکر نہ کریں تے بس اپنا دل پڑھائی وچ لاویں پترا۔ مجید احمدنوں اوہدا وڈا وِیر دوست محمد جہدی عمر تیرھاں چودھاں ورھیاں دا سی اوہنوں ظفر وال شہر گورنمنٹ ہائی سکول جہڑا پِنڈ توں کوئی دو میل دور سی داخل کران لے کے گیا۔ اوہنوں پہلی جماعت وچ بٹھایا گیا تے سکول دے رجسٹر اتے مجید احمد ولد دین محمد جماعت پہلی تے عمر 7 ورھے درج کیتی گئی۔ لالا دین محمد سایکل اتے روز اوہنوں سکولے چھڈن تے لین جاندا ہوندا سی۔
دوست محمد بھرا دیاں خاہشاں پوریاں کرن لئی نکی عمرے ای محنت مزدوری کرن شہر لاہور ٹر گیا تے اوتھے اک فیکٹری جتھے چلھے تے ہیٹر تیار ہوندے سنوچ مزدوری کرن لگ پیا۔
ویلا چھالا ں ماردا لنگھدا گیا تے سال کویں لنگھے پتا وی نہ لگا۔ ہن دوست محمداوس فیکٹری دا فورمین بن چکیا سی تے با مجید میٹرک دا امتحان پاس کرچکیاسی۔
آل دوال5,6پنڈاں وچ واحد اک لالے دین محمد دا منڈا مجید احمد سی جہدی میٹرک تعلیم سی تے اردو انگریزی فر فر پڑھ لکھ لیندا سی۔ نیڑلے پنڈاں دی ساری ڈاک ڈاکیا مجید احمد نوں ای دے جاندا تے سبھ لوکاں جہناں جہناں دے پیاریاں دے خط آئے ہوندے ڈاکیا اوہناں نوں دس جاندا پئی لالے دین محمد دے پتر کول تہاڈا خط اپڑادِتا اے اوہدے کولوں جا کے پڑھوا لوو۔
مجید احمد ہن مجید احمد توں با مجید احمد ہوگیا سی تے دوست محمد لاہور توں اوہدے واسطے ون سونیاں پینٹ بشٹاں تے ٹائیاں خرید خرید کے گھلدا ہوندا سی۔ دوست محمد نے اپنے بھرا نوں اعلا تعلیم حاصل کرن لئی اپنے کول لاہور سد لیا تے ایم اے او کالج لاہور ، ایف اے وچ داخلا کرا دتا۔
ہن دوست محمد نے کم سِکھ کے اپنی چلھے ہیٹراں دی نکی جہی دکان کرائے اتے لے لئی دکان وچ مشکل نال اِکو منجی ڈٹھدی سی۔ با مجیدکالج توں شام ویلے پڑھائی کر کے آوندا تے دوست محمد دی دکان وچ رات گذاردا۔ دوست محمد با مجید نوں منجی اتے سوہنی پھل بوٹیاں والی چادر وچھا کے دیندا تے آپ منجی دے پاوے کول ہیٹھاں زمین اتے ستا رہندا۔ دوست محمد نے اوہنوں ایتھے وی بابنا کے رکھیا ہویا سی تے ہن آل دوال دے سبھ لوک اوہنوں مجید احمد توں با مجید آکھن لگ پئے ہوئے سن۔
با مجید نے جدوں پینٹ بشرٹ پا کے مہینے ڈیڈھ مہینے بعد پنڈ جانا کرنا تے پنڈ دیاں کڑیاں اپنے اپنے گھراں دیاں کندھاں تے باریاں وچوں لک لک کے ویکھنا۔ لوکاں دیاں چِٹھیاں آئیاں ہونیاں تے لوکاں نوں گاہے بگاہے پتا چل جانا پئی با مجید پنڈ آیا ہویا اے تے سبھ نے اپنے اپنے کماں وچوں ویلھ کڈھ کے با مجید کول اپنی اپنی چِٹھی پڑھان آونا کرنا۔با مجید ڈیرے داری والا وی سی تے آئے گئے دی آدر اوہناں دے وسب وچ شامل سی۔ ایس لئی گھر وچ ہر آئے گئے نوں اوہدی طبیعت مطابق چاہ، پانی ضرور پیش کیتا جاندا سی۔
ڈاکیا با مجید دا یار بن گیا ہویا سی۔
ڈاکیے نوں جدوں پتا لگا تے اوہ وی با مجید نوں ملن آگیا تے با مجید نوں ملن توں بعد آکھیا پئی باقی پنڈ والیاں دے رقعے تے میں بے بے نوں پھڑا گیا ساں پر ایدکیں اوہناں وچ اک تیرے ناں دی چِٹھی آئی اے جو میں سانبھ کے رکھی سی۔ سوچیا تینوں ہتھیں پھڑاواں گا تے تینوں ساہمنے ای پڑھن لئی آکھاں گا کیوں کہ مینوں لگدا اے کہ تیرے سجناں چِٹھی پائی اے۔
با مجید تے ڈاکیے دا آپس وچ ذرا کھلا مذاق سی پر اوہدے باوجود با مجید نے ہس کے چٹھی اوہدے ہتھوں کھوہ لئی تے ہور گلاں وچ رجھ گئے۔ ایدھر اودھر دیاں گلاں کردے ہوئے با نوں چِٹھی بارے خیال آئی جارہیا سی پئی کہڑا رب دا جی ہوسکدا اے جس نے مینوں چِٹھی پائی اے۔

اگے ڈاکیا اپنی مصروفیت دس کے ٹر جاون دی کردا تے با مجید اوہنوں بانہ توں پھڑ کے بٹھا لیندا کہ روٹی کھائے بغیر توں کدھرے نہیں جاسکدا۔ پر اج با مجیدچاہ رہیا سی پئی ڈاکیا اجازت منگے تے میں اوہنوں اجازت دین وچ بھورا دیر نہ کراں۔
آخر ڈاکیے نے اجازت منگی تے فٹا فٹ با مجید اوہنوں بوہے تیکر اگانہ کرن لئی اٹھ کھلوتا۔ ڈاکیے دے ٹر جاون بعد با کمرے دا بوہا ڈھو کے اِک نکرے بہ کے چِٹھی پڑھن لگ پیا۔ چِٹھی پڑھ کے با مجید لمی سوچ وچ ڈب گیا۔ ایہ چِٹھی با مجید ہوراں دی گوانڈھن سگودی سی با نے سوچیا پئی سگو تے ان پڑھ اے ضرور اوہنے شہروں جا کے لکھوائی ہووے گی۔ چٹھی وچ اوہنے اپنے من دی گل لکھی ہوئی سی تے جواب دے انتظار دا وی لکھیا ہویا سی۔
سگو دے پیو دے با مجید دے پیو لالے دین محمد دا آپس وچ شریکا سی تے بادے ذہن وچ خیال آیا کہ شریکاں دی کڑی اپنے گھر وسانا ساڈے راجپوتاں دے پورے کنبے دی جِت ہووے گی۔
رقعے دا کوئی وی جواب دِتے بغیر اگلے دیہاڑے با مجید لاہور پرت گیا۔ با مجید ٹانگے اتے بہ کہ جارہیا سی تے سگو اپنے گھر دے بوہے دا تھوڑا جہیا پلا کھول کے چوری چوری بانوں جاندا ویکھ رہی سی۔ با مجید نے اوہنوں ویکھ لیا۔ خورے سگو پہلے وی بانو ں آوندا جاندا ویکھدی سی پر با مجید نے اوہنوں اج اوہدے چوری چوری ویکھنے نوں ویکھیا۔
دوست محمد بیٹھا سوچ رہیا سی کہ پنڈاں دے لوک با مجید نوں ملن آوندے نیں تے گھر وچ کوئی چج دی بیٹھک یاں تھاں نہیں جتھے آون والیاں نوں بٹھایا جاسکے۔ اوہنے ارادا کیتا پئی ایف اے دے امتحان پاس کرن اتے با مجید لئی اک سوہنی جہی بیٹھک تیار کروائے گا۔اوہ دکان وچ بیٹھا ایہناں ای سوچاں وچ گم سی کہ با مجید کالج توں پڑھ کے آگیا۔ وِیرے کہڑیاں ڈونگھیاں سوچاں وچ گم ایں؟ کجھ نہیں با یار میں تیرے بارے ای سوچ رہیا سی۔۔۔سنا پڑھائی کیسی جارہی اے؟
“ٹھیک۔۔۔۔”
“واہ بئی پڑھ لخ کے وڈا افسر بن جا سانوں سبھ نوں تیرے توں بڑیاں امیداں نیں۔”
” میں تہاڈے سبھ دے جذبات تے ہمدردیاں سمجھدا ہاں تے میں تہانوں کدے مایوس نہیں کراں گا۔”
“شاباش با خش کیتا ای۔ رب نے چاہیا تے اوہ دن دور نہیں جدوں توں وڈا افسر بن جاویں گا۔” چل آجا ہتھ دھو لے تے روٹی کھائیے میں تیریاں ای راہواں پیا تکدا ساں۔
“روٹی کھاندے ہوئے دوست محمد دا خش مزاج موڈ ویکھ کے با مجید نے سوچیا کہ جو گل میرے دل وچ کئی مہینیاں توں چل رہی اے ہن ویلا اے وِیر نال گل کراں۔”
وِیرے میں تیرے نال اک گل کرنی سی۔”
“ہاں بے دھڑک ہو کے کر توں میرا نِکا ویر وی ایں تے یار وی۔”
“اوہ وِیرے ساڈے شریک شاہو دی دھی سگو۔۔۔۔۔۔اوہ سگو۔۔۔ “
“ہاں ہاں کھل کے دس گھبران دی کوئی لوڑ نہیں توں گل کر۔۔۔”
” وِیرے شاہو دی دھی میرے کہنے لگدی اے، پر لالے نے شریکے پاروں رشتے داری لئی مننا نہیں۔ پر جے توں میرا ساتھ دیویں تے میں سوچیا اے اوہنوں نسا کے لے جاواں، فیر معاملات ٹھیک ہون اتے اوہنوں پنڈ لے آواں گا شریکے برادری وچ ساڈی اک وڈی جِت ہووے گی۔
دوست محمد نے ایہ سندے ای روٹی دی برکی سٹی تے غصے وچ آکے آکھن لگا:
در فِٹے مونہ تیرے تیبے حیاوا توں کسے دی دھی نوں ادھل کے لے جان دا سوچدے ہوئے ایہ کیوں نہیں سوچیا کہ کل نوں تہاڈے وچوں تہاڈی دھی کسے ہور نال ٹر جاوے گی تے فیر۔۔۔۔۔؟ کیوں کہ جو بیجو اوہو وڈھنا ہوندا اے۔ تے خبردار کدی بھل کے وی نہ سوچیں کہ زندگی وچ کدی وی اصولاں توں ہٹ کے میں تیرے نال ٹراں گا۔ بھانویں میں ان پڑھ ہاں پر ایہ چنگی طرحاںسمجھدا تے جاندا ہاں کہ کس گل وچ ساڈے خاندان دی عزت تے کس وچ بے عزتی اے۔

تے نالے شریکاں نوں نیواں وکھان دا ایس توں وی گھٹیا تے ہولا طریقا نہیں سوچیا توں؟
باو مجید نے روٹی اوتھے دی اوتھے دھری رہن دتی تے غصے وچ لال پیلا ہون لگ پیا۔
ویکھیا نا اجے توں نسا کے وی نہیں لے کے گیا، تیری دھی وی نہیں ہوئی، پر ہنے صرف اپنی دھی بارے سوچ کے ای کِنا لال پیلا ہو رہیا ایں۔ کوئی شرم کر، تے ایہو جہی حرکت کر کے اپنے تے شریکاں وچ عزت دی بجائے بے عزتی ہوندی اے۔
نالے توں ایہ کیوں نہیں سوچیا کہ جے توں پڑھ لکھ کے وڈا افسر بن جاویں گا تے شریکے وچ ساڈی ایہ ایس نال کدھرے وڈی جِت ہووے گی۔ توں پڑھیا لکھیا منڈا ایں، اپنے پنڈ دے نال نال ہورپنج ست پنڈاں وچ تینوں لوک جاندے نیں، جدوں ایہو جہیا گھٹیا چلن توں چلیں گا تے پنڈاں دی لوکائی تیرے اتے مان کرن دی بجائے ہسے گی تے تیرے نال نال ساڈے لالے دی جگ ہسائی ہووے گی۔ اسیں شریکے وچ تیری ایس جِت اتے خشیاں نہیں ماتم مناواں گے۔
با سِر سٹ کے جھاڑاں سنی جارہیا سی۔
کجھ مہینے بعد اوہنوں شارٹ ہینڈ کورس دا ڈپلوما وی مل گیا تے ایف اے دا نتیجا وی آیا تے فرسٹ ڈوِژن نال پاس ہوگیا۔
دوست محمد نے اپنے کیتے قول مطابق پنڈ والے گھر باو مجید لئی بہترین قسم دی بیٹھک تیار کروائی تے چھتی اتے چاک دے پھل بوٹیاں دی مینا کاری کروائی تے کندھاں اتے پارے دا پلستر کروایا تے آکھیا لے بئی با ہن تیرے آئے گئے لئی بیٹھن دی اوکھت وی مکی اج توں ایہ کمرا تیرا ہویا۔
باو مجیدخشی نال وِیر دے گل نال لگ کے خشی دے اتھرو سٹن لگ پیا تے شریکاں دی کڑی ادھال کے لے جان والی گل اتے وی معافی منگی تے سِدھا رستا وکھان اتے وِیر دا شکریا ادا وی کیتا۔
چنگے نمبر ہون پاروں اسانی نال ایم اے او کالج لاہور وچ ای باو نوں بی اے وچ وی داخلا مِل گیا تے باو مجید فیر پڑھائی وچ رجھ گیا۔
اک دیہاڑے با مجید کالج توں وڈے دناں دیاں چھٹیاں گذارن پنڈ گیا ہویا سی۔ ڈیگر دیاں بانگاں ہون والیاں سن کہ باو مجید گھر دے ڈنگر مجھاں گائیاں نوں چران بسینتر کندھے جنگل دے دوالے لے کے گیا ہویا سی۔ بامجید اِک رکھ دے پرچھاویں ہیٹھ پیشاب پیا کردا سی کہ اچانک اک مجھ جہدا ناں لالے نے پیار نال بوری رکھیا سی کسے جنور یاں کیڑے مکوڑے کولوں ڈری تے لیندے ول نوں نس پئی۔ ایسے سمت نوں ای کوئی 4,6 کلو میٹر دور پاکستان انڈیا بارڈر دی حدود سی۔ باو مجید اوہدے مگر نسا پئی کدھرے بنھ پار نا کر جاوے تے بارڈر اتے فوجیاں دیاں گولیاں دا نشانا نہ بن جاوے۔
باو مجید بوری مگر نس رہیا سی تے اچی اچی کائی اتوں چھالاں ماردا اوہنوں ڈکن دی کوشش کررہیا سی۔ دوڑدے ہوئے باو مجید دا پیر کدھرے ڈونگھے ٹوئے وچ وجا تے مودھے مونہ ڈِگا۔ لوک پنڈاں وچ کوٹھے لیپی کرن لئی ایہناں تھاواں توں مٹی لے جاندے تے اوتھے کجھ چر بعد گھا اگ جاندا سارا تھاں اِک جہیا ہوجاندا۔ اوسے اِک تھاں دے بھلیکھے باو مجید دا پیر اوس ٹوئے وچ پیا تے با نوں ڈنگر دی تے دور اپنی سدھ بد نہ رہی۔ با نوں کجھ وکھالی نہیں سی دے رہیا تے اوہنوں انج لگا جویں اوہدیاں اکھیاں اگے انھیرا آگیا اے۔ دور دور تیکر با نوں چکن والا کوئی نہیں سی فیر کجھ چِر بعد با نے آپے ہمت کیتی اپنے پیراں اتے کھلوتا تے بانوں نظر تے آون لگ پیا پر لک وچ شدید قسمت دی درد چھڑ پئی۔ وڈیریاں دیاں جن چڑیلاں بارے جھوٹھیاں سچیاں باتاں سن سن کے باو نوں انج لگا جویں باہر دیاں ہوائی شیواں جن چڑیلاں اوہنوں چک کے زمین اتے سٹیا اے۔ با مجید دے دل وچ خوف جہیا بہ گیا کہ جتھے میں موتر کیتا اوہ جن چڑیلاں دی تھاں سی تے چڑیلاں غصا کیتا،خورے ایس لئی اوہنوں ایہ سزا دتی گئی۔ اوہنے اپنے سِر اتے رکھے پرنے نوں لک نال گھٹ کے گنڈھاں مار کے بنھ لیا تے تتے وجود وچ درد دا کجھ ارام محسوس ہویا۔
بوری دور نس گئی، با نے باقی ڈنگر ہکے تے گھر لے آیا۔ بوری گواچ جان دی خبر تے گھر سنائی پر اپنی سٹ بارے کسے نوں نہ دسیا۔

خیر دراڈے پنڈ توں بوری تے لبھ گئی پر با دی تکلیف اوہنوں اندرو اندر وڈھدی جارہی سی۔ بارھاں پندرھاں دیہاڑیاں بعد با مجید دے لک وچ درد ایس قدر چھڑ گئی کہ اوہدی برداشت توں باہر ہوون لگ پئی۔نیڑے نیڑے طبیباں نوں وکھایا پر مرض دی کسے نوں سمجھ نہیں آئی۔ کجھ گھنٹے تکلیف کٹن دے بعد با آپ ای چنگا بھلا ہوجانداتے کئی کئی دن تندرستی نال کڈھدا پر اچانک جدوں با دے درد چھڑدی تے باو بے ہوش ہوجاندا تے سارے گھر والیاں دیاں ہسپتالاں ول دوڑاں لگ جاندیاں۔
با دے بی اے دے پرچے سِر اتے آگئے، دوست محمد اوہنوں لاہور لے آیا تے پرچیاں دوران با مجید نوں سایکل اتے بٹھا کے امتحان دووآن آپ چھڈن تے لین جاندا۔ خیر خریت نال بادے بی اے دے پرچے ہو گئے۔ فیر اک دن اچانک با دے لک وچ ایسی درد چھڑ گئی۔ ایدکیں جدوں تکلیف ہوئی تے اتفاقتن باو لاہور سی۔ دوست محمد نے کسے دے تعلق نال لاہور دے نامور ڈاکٹر نوں وکھایا۔ ڈاکٹر نے آکھیا پئی ایہدی ریڑھ دی ہڈی ڈیمج ہو چکی اے تے میرے مطابق حالے تیکر ایہدا کوئی مستقل حل ایجاد نہیں ہویا۔
ایہ سلسلا چلدا رہیا دوست محمد کدے لاہو ر تے کدے سیالکوٹ جتھے جتھے کسے دسیا اوتھے اوتھے با مجید نوں لے کے گیا پر کدھروں فرق نہ پیا۔ بامجید دا سوہا چہرا تے خوبصورت جسا ہن ماند پے گئے تے کمزوری نے با مجید اتے قبضا جما لیا تے دن بدن اوہ سک کے تِیلا ہوگیا۔ با دے علاج وچ دوست محمد ہزاراں رپئے دا قرضئی ہوگیا تے با نوں ایس گل دا پتا اودوں لگا جدوں دوست محمد پنچایتاں وچ سینا تان کے گل کرن والا جوانکسے کولوں قرضا واپس کرن لئی ترلے کردا ہویا کجھ ہور مہلت منگ رہیا سی۔ اوس دن توں بعد بااپنے آپ نوں گھر والیاں لئی بوجھ محسوس کرن لگ پیا تے اپنی ایس ناسمجھ آون والی بیماری توں ناامید ہوگیا کہ ہن خورے میں کدے ٹھیک نہیں ہونا۔
کجھ دن گذرے سویر دے ست وج رہے سن با فجر ویلے اٹھ کے مسیتے جاندا ہوندا سی پر اج ست وجے تیکر وی اوہ باہر نہ آیا۔ با دی ماں نے روٹی پکا کے با نوں روٹی کھان لئی اواز دتی با دے کوئی جواب نہ دین اتے با دی ماں عنایت بی بی کمرے وچ وڑی تے ویکھیا با مجید منجی توں تھلے ڈِگا ہویا اے مونہ وچوں پانی وگ رہیا سی تے پسینے نال اوہدے لیڑے گِلے گچ ہوئے پئے سن۔با نوں ایس حالت وچ پیا ویکھ کے بے بے دی چِیک نکل گئی۔ لالے دین محمد تے دوست محمد نے نال حویلی وچ ڈنگراں نوں پٹھے پاندے ہوئے بے بے دی اواز سنی تے سبھ کجھ چھڈ کے نسے۔ دوست محمد نے با نوں ویکھیا تے فٹا فٹ ڈسپنسر نوں بلا لیایا۔ ڈسپنسر دی کوئی گل سنے دسے بغیردوست محمد باہر ٹانگا لین نوں نسیا پئی وِیر نوں شہر ہسپتال لے جائیے۔
ڈسپنسرنے دوست محمد دی بانہ پھڑی تے آکھیا پتر کدھرے جان دی لوڑ نہیں باو مجید اپنے ساہ پورے کرچکیا، ہن باایس دنیا اتے نہیں رہیا۔
اوہدی گل سن کے لالے دے پیر لڑکھڑا گئے، تے دوست محمد دے ساہ جِویں رک جے گئے۔
ویڑھیے وچ کہرام برپاہوگیا، جوان موت دا دکھ کسے کولوں جریا نہیں سی جارہیا۔
دوست محمد سوچ رہیا سی پئی پہلاں با نوں تکلیف ہوندی سی تے با کولوں درد برداشت نہیں سی ہوندی پر ہن خورے کِویں اوہدے ساہ وی پورے ہوگئے کسے نوں اوہدے کرلاون دی اواز تیکر نہ آئی۔
دوست محمد نوں با دے سرہانے ہیٹھوں اِ ک کتابچامِلیا تے اوہدے وچ اک رقعا وی سی دوست محمد نوں لگا ہوسکدا اے ایہدے وچ ساڈے لئی کوئی پیغام یاں کوئی گل لکھی ہووے۔ دوست محمد اوہ لے کے لاہور ٹر گیا جدوں کسے پڑھے لخے بندے کولوں اوہ پڑھایا تے رقعے وچ کوئی پیغام یاں گل تے موجود نہیں سی پر اوہ کتابچے وچ بغیر تکلیف خد کشی کرن دے اسان طریقے درج سن۔
دوست محمد نوں با دے مونہ وچوں گندمی جہے رنگ داپانی وگن دی وجھا سمجھ آگئی۔ اوہ دل ای دل وچ آکھ رہیا سی پئی اوس پڑھن لکھن دا وی کیہ فایدا جو انج دا سبق سکھاوے؟خورے با جے میرے وانگ ان پڑھ ہوندا تے اوہ ایہ پڑھ کے اج اپنی زندگی دا خاتما نہ کردا۔
با دا بی اے دا رزلٹ آگیا تے اوہ فرسٹ ڈوِژن نال پاس ہوگیا پر دوست محمد نوں اج پہلی وار اوہدے ذہین تے پڑھے لکھے ہون اتے فخر دی بجائے افسوس ہویا۔٭٭